آیا به دنبال چند گیاه دارویی هستید که بتوانید بدون هیچ تجربهی باغبانی، در باغچه‌ی خانه‌ی خود پرورش دهید؟ امروزه که بیشتر جهان به علت شیوع کووید ۱۹ در قرنطینه به سر می‌برند، خیلی از افراد زمان زیادی را در خانه سپری می‌کنند. می‌توانید از این زمان برای امتحان کردن سرگرمی‌های جدیدی استفاده کنید که قبلا به علت وقت نداشتن، آنها را امتحان نکرده اید. باغبانی یکی از سرگرمی‌های آرامش‌بخشی است که بسته به محل زندگیتان در کل سال می‌توانید از آن لذت ببرید.
در این مقاله، با آدرین کشت همراه شوید تا به شما چند گیاه دارویی و روش پرورش آنها در خانه آشنا کنیم.
گیاهان دارویی و کاربردهای آنها
مفهوم دقیق گیاه دارویی
گیاهان دارویی گیاهانی هستند که به‌عنوان تسکین‌دهنده‌ی بیماری‌ها و علائم گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرند. نمونه‌ی رایجی که ممکن است با آن آشنا باشید، استفاده از ریشه‌ی زنجبیل برای تسکین اختلالات گوارشی است. آماده کردن و پرورش گیاهان می‌تواند کار دشواری باشد که می‌تواند شامل آماده کردن قسمت‌های مشخصی از گیاهان دارویی، گرما دادن به آنها و تهیه‌ی عصاره‌ی آنها و گاهی اوقات اضافه کردن آن به یک پایه‌ی الکلی قوی باشد.
چند گیاه دارویی قابل کاشت در خانه
پرورش دادن گل و گیاهان احساس خلاقیت و مفید بودن می‌دهد. در حقیقت، این سرگرمی ساده می‌تواند واقعا آرامش‌بخش باشد و به رهایی از استرس کمک کند که در نهایت تأثیر مثبتی روی سلامتی‌تان می‌گذارد.
در حالی که پرورش تمام انواع گیاهان دارویی، سرگرمی جالبی است اما پرورش گیاهان دارویی معطر نوع جالب و منحصر‌به‌فردی از پرورش است که ممکن است تا به حال به آن فکر نکرده باشید. داروهای معطر معمولا برای پخت‌و‌پز و تولید لوازم آرایشی استفاده می‌شوند اما می‌توان از آنها برای اهداف دارویی هم استفاده کرد. استفاده از گیاهان دارویی به بیش از ۵۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد. در این قسمت به چندین گیاه دارویی اشاره می کنیم که پرورش آنها برای باغبان‌های مبتدی، ساده است.
گیاهان دارویی قابل کاشت در خانه
پرورش گل و گیاهان احساس خلاقیت و مفید بودن می‌دهد. این سرگرمی ساده می‌تواند آرامش‌بخش باشد و به رهایی از استرس کمک کند که در نهایت تأثیر مثبتی روی سلامتی‌تان می‌گذارد.
پرورش گیاهان معطر نوع جالب و منحصر‌به‌فردی از پرورش است که ممکن است تا به حال به آن فکر نکرده باشید. داروهای معطر معمولاً برای پخت‌و‌پز و تولید لوازم آرایشی استفاده می‌شوند، اما می‌توان از آنها برای اهداف دارویی هم استفاده کرد. استفاده از گیاهان دارویی به بیش از ۵۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد.
در این بخش، به چندین گیاه دارویی اشاره می‌کنیم که پرورش آنها برای باغبان‌های مبتدی، ساده است.
۱. اسطوخودوس
اسطوخودوس گیاهی خوشبو و زینتی از تیره گل ختمیان است. نام علمی این گیاه Lavandula Angustifolia Mill است. این گیاه برخاسته از مناطق جنوبی اروپا و آسیای غربی بوده و به عنوان یک گیاه آروماتیک با خواص آرامبخش و زیبایی‌بخش شناخته می‌شود. اسطوخودوس یک گیاه دارویی است که به اهداف گوناگونی استفاده می‌شود، اما معمولاً برای برطرف کردن اضطراب و استرس مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه نه تنها به بهبود خلقوخو کمک می‌کند بلکه یک رایحه‌ی ملایم و رنگ بنفش زیبا دارد.
کاربردها و خواص اسطوخودوس
در گذشته، اسطوخودوس برای تمدد اعصاب و درمان عفونت‌ها، سوختگی‌ها و جای نیش مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما شواهد کنونی نشان می‌دهند که روغن اسطوخودوس خاصیت متعادل‌کننده‌ی خلقوخو، مسکن و حفاظت‌کننده‌ی نورونی را داراست. اسطوخودوس انواع مختلفی دارد مانند اسطوخودوس انگلیسی، اسطوخودوس پرتغالی، اسطوخودوس اسپانیایی و اسطوخودوس فرانسوی.
نکات پرورش اسطوخودوس
- زمان پرورش: فصل بهار موعد مناسبی برای پرورش اسطوخودوس است اما اگر از جوانه‌ها و گیاهان بزرگتر استفاده کنید، می‌توانید اسطوخودوس را در فصل پاییز هم پرورش دهید.
- فاصله‌ی کاشت: بر اساس توصیه‌های کشاورزان، اسطوخودوس را باید به فاصله‌ی ۷۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متری از هم کاشت و با مالچ بکار گرفت. همچنین از نواحی مرطوب دور نگه دارید.
- آبیاری: در زمان رشد، ۱ الی ۲ بار در هفته اسطوخودوس‌ها را آبیاری کنید. پس از شکل‌گیری جوانه‌ها، این زمان را به هفته‌ای ۲-۳ بار افزایش دهید. بعد از رشد کامل جوانه‌ها، هفته‌ای یک الی دو بار به گیاه آب بدهید.
- مکان نگهداری: اگر می‌خواهید اسطوخودوس را در خانه پرورش دهید، گیاه را در کنار پنجره نگه دارید تا میزان مناسبی نور دریافت کند.
- برداشت: وقتی ۵۰% از جوانه‌های اسطوخودوس باز شدند، زمان مناسبی برای بریدن ساقه است. ساقه‌ها را هنگام صبح ببرید زیرا در این زمان روغن اسطوخودوس بیش از هر زمان دیگری متمرکز است.
استفاده‌های اسطوخودوس
- آرامش بخش: برای داشتن یک تجربهی آرامش‌بخش، غنچه‌های تازه را به حمام آب گرم اضافه کنید یا غنچه‌های اسطوخودوس را در اطراف خانه قرار دهید.
- خشک‌کنی و تهیه‌ی چای: غنچه‌های اسطوخودوس را به صورت وارونه آویزان کنید و آنها را خشک کنید تا با آنها چای یا ساشه درست کنید.
- استفاده در خواب: ساشه‌های اسطوخودوس خشک‌شده (و حتی تازه) را می‌توانید در اطراف خانه و در رختخواب استفاده کنید.
- تهیه‌ی چای آرامش‌بخش: غنچه‌های خشک شده‌ی اسطوخودوس را در چای بریزید تا یک چای آرامش‌بخش تهیه کنید.
۲. نعناع
نعناع یک گیاه آرامش‌بخش است که برای پاکسازی و تقویت بدن به کار می‌رود. این گیاه با کاهش درد و نفخ معده، آرام کردن ذهن و تقویت خواب شناخته می‌شود.
پرورش نعناع
پرورش نعناع ساده است و یک گیاه پرزدار و بادوام است که مزه‌ی خوبی هم دارد و می‌توان از آن در دسرها، سالادها و رول سبزیجات استفاده کرد. گیاه دارویی نعناع انواع گوناگونی دارد از جمله نعناع فلفلی و پونه.
نکات پرورش نعناع
- بذر یا جوانه؟ بذر نعناع به‌راحتی رشد پیدا نمی‌کند، بنابراین بهتر است جوانه‌ی آن را خریداری کنید.
- زمان کاشت: مطمئن شوید که محیط بیرون از خانه برای رشد نعناع در هر زمانی از سال مناسب است، به‌خصوص در آب و هوای سرد.
- شرایط رشد: نعناع در خاک دارای زهکشی مناسب و تا حدی مرطوب بهتر رشد می‌کند.
- فاصله کاشت: جوانه‌ها را به فاصله‌ی ۷۰ سانتی‌متر از هم بکارید و آنها را در محدوده‌ی مشخص شده‌ی خود قرار دهید.
- مراقبت از رشد: نعناع‌ها رشد خوبی دارند و نسبتاً بلند می‌شوند. پس تنها جوانه‌هایی را خریداری کنید که تعداد مورد نیازتان را پوشش دهند.
- تنظیم رشد: وقتی برگ‌های نعناع رشد کردند، برخی از آنها را کوتاه کرده و به‌خوبی تمیز کنید.
استفاده‌های نعناع
- حمام آرامش‌بخش: از برگ‌های نعناع برای یک حمام آرامش‌بخش بعد از یک روز سخت کاری استفاده کنید.
- سفت‌کننده‌ی پوست: برگ‌های نعناع را ریز ریز کنید و با نارون کوهی مخلوط کنید، سپس به‌عنوان سفت‌کننده‌ی پوست صورت از آن استفاده کنید.
- جوشانده برای گوارش: اگر مشکلات گوارشی دارید، خواص پونه و برگ نعناع فلفلی با جوشانده‌کردن بسیار مفیدند.
- افزودن به چای سبز: نعناع را به چای سبز اضافه کنید تا به آن آنتی‌اکسیدان بیفزایید و یک تجربهی انرژی‌بخش داشته باشید.
- تسکین مشکلات معده: مطالعات نشان داده‌اند که نعناع می‌تواند به رفع مشکلات معده کمک کند. پس برای بهبود عملکرد گوارشی، چای نعناع یا آب حاوی نعناع را بنوشید.
- استفاده در فصل تابستان: اگر از چای نعناع چیزی باقی‌مانده است، آن را در فریزر نگه‌دارید و برای رفع آفتاب‌سوختگی در فصل تابستان از آن استفاده کنید.
۳. رزماری
رزماری یک گزینه‌ی ایمن برای باغبانان، از مبتدی تا با تجربه، است. این گیاه دارویی معروف به خاصیت‌های ضدباکتریال، ضددیابتی، ضدالتهابی و ضدمیکروبی خود است که آن را به یکی از محبوب‌ترین گیاهان آشپزی در سراسر جهان تبدیل کرده است. خاصیت آنتی‌اکسیدانی رزماری نیز در اروپا باعث شده تا به عنوان یک ماده‌ی نگهدارنده در غذاها مورد استفاده قرار گیرد.
رزماری دارای بو و مزه‌ای منحصر به‌فرد است که شیرین و در عین حال تند است. این گیاه به دلیل تأثیر مثبت بر مغز، بهبود حافظه، کاهش اضطراب و بهبود خواب مشهور است.
نکات پرورش رزماری
- پراکنده کاشتن: رزماری ممکن است پهن و بلند شود، بنابراین بهتر است آن را با فاصله مناسب از یکدیگر بکارید.
- آبیاری منظم و هرس: به طور مرتب رزماری‌ها را آبیاری کنید و در مواقع لزوم هرس کنید.
- پرورش در فصل سرد: در صورت تمایل به پرورش رزماری در فصل زمستان، آن را در داخل خانه قرار دهید و نور خورشید مناسبی برای آن فراهم کنید.
- زمان چیدن: زمان چیدن رزماری زمانی است که ساقه‌ها آماده‌اند. در این حالت، ساقه‌ها را ببرید و فوراً از آنها استفاده کنید یا آنها را وارونه آویزان کنید تا خشک شوند.
استفاده از رزماری
- چای رزماری: بوته‌های رزماری را در آب بریزید و بجوشانید تا یک چای خوش‌طعم به دست بیاورید. این چای یک راه عالی برای مصرف رزماری و بهره‌مندی از خواص آن است. صبح هنگام، یک فنجان از چای رزماری نوشیده شود.
- استنشاق رزماری: با قرار دادن جوانه‌های تازه رزماری در خانه، می‌توانید از خواص استنشاقی آن بهره‌مند شوید.
۴. ریحان
ریحان یک بوته‌ی متعلق به تیره‌ی نعناعیان است که بومی قسمت‌های شمالی و مرکزی هند است. اما سال‌ها بعد، کشت و پرورش ریحان در مناطق گرمسیری جوامع شرقی هم رواج پیدا کرد.
امروزه چندین گونه ریحان در سرتاسر جهان کشت داده می‌شوند که هر یک طعم، گل، رنگ برگ و الگوی رشد خاص خود را دارند. ارتفاع گیاه از یک گونه به گونه دیگر متفاوت است اما معمولا ریحان تا ۶۰-۹۰ سانتی‌متر رشد می‌کند.
برخی از گونه‌های ریحان چند ساله هستند، به این معنا که بیش از ۲ سال عمر می‌کنند. سایر انواع ریحان یک ساله هستند به این معنا که چرخه‌ی زندگی آنها را در یک سال کامل می‌کنند. این گیاه دارویی به خاطر بو و رایحه‌ی متفاوتی که دارد شناخته شده است و به یکی از مواد اولیه‌ی محبوب در آشپزخانه تبدیل شده است.
ریحان در انواع گوناگونی در دسترس است: تازه، خشک‌شده و یخ‌زده. برگ‌های ریحان تازه را می‌توانید به‌عنوان چاشنی یا یک ماده‌ی اولیه در سس‌های محبوبی مثل سس پستو و سالادها استفاده کنید. این در حالیست که برگ‌های خشک شده به‌عنوان طعم‌دهنده استفاده می‌شوند.
افراد زیادی هستند که ریحان را در خانه پرورش می‌دهند زیرا به شرایط خاصی برای نگهداری نیاز ندارد. تمام چیزی که نیاز دارید این است که نوع مناسبی از خاک و نور کافی را برای گیاه فراهم کنید تا بتواند رشد کند. به علاوه این گیاه را در زمان درست هرس کنید.
نکاتی برای کشت موفق ریحان
- ریحان تنها در محیط‌های گرم و آفتابی رشد می‌کند. مناطق یخبندان و دمای بالا می‌توانند این گیاه گرمسیری را خراب کنند. بهترین زمان برای کاشت بذر ریحان، ۵-۶ هفته قبل از آخرین سرما است.
- با وجود اینکه ریحان برای رشد به نور مستقیم آفتاب نیاز دارد، اما باید بذرپاشی را در محیط خانه یا در گلخانه و با دمای ۱۸ تا ۲۴ درجه‌ی سانتی‌گراد انجام دهید. در این شرایط، بعد از مدت کوتاهی که دانه‌ها جوانه زدند، می‌توانید آنها را به بیرون منتقل کنید و در یک خاک زهکشی شده و حاصل‌خیز بکارید.
- نقطه‌ای را برای کاشت گیاه دارویی ریحان پیدا کنید که گیاه بتوانید حداقل ۶ ساعت در روز نور کافی دریافت کند.
- اگر می‌خواهید گیاه را در باغچه و بیرون از خانه بکارید حتما بعد از جوانه زدن گیاه را هرس کنید و آنها را با فاصله‌ی حداقل ۳۰ سانتی‌متری از هم بکارید.
- اجازه دهید که گیاه برای ۱ ماه و نیم رشد کند و سپس نوک آن را کوتاه کنید. کوتاه کردن قسمت سر گیاه به رشد گیاه از قسمت‌های اطراف کمک می‌کند.
- این هرس شدن دوره‌ای مانع از گلدهی پیش از موعد می‌شود. اگر ساقه‌های جدیدی مشاهده کردید آنها را قطع کنید، زیرا این کار در نهایت سبب تحریک جوانه‌دهی اغلب گیاهان می‌شود.
۴ عنصر ضروری برای رشد ریحان
- منبع پیوسته‌ی رطوبت
- خاک با دمای گرم
- نور مستقیم خورشید
- هرس کردن منظم
به یاد بسپارید که ریحانی که در باغچه‌ی خانه پرورش می‌دهید یک گیاه یک ساله است به این معنا که حتی اگر در مناسب‌ترین شرایط نگهداری شود، طی یک سال از بین خواهد رفت.
برخی از خواص ریحان
- به علت ساختار ریحان که سرشار از مواد مغذی است، این گیاه دارویی خواص درمانی بسیار زیادی دارد. ریحان منبعی غنی از ویتامین‌های ضروری و مواد معدنی (نظیر ویتامین A و K، پتاسیم، منیزیم و منگنز) است.
- این گیاه حاوی فیبر خوراکی نیز است که به بهبود گوارش، عملکرد روده و معده کمک می‌کند.
۵. بابونه
بابونه یک گیاه با گل‌های شبیه به گل مروارید است که برای درمان مشکلات مختلف مانند تب یونجه، التهاب، اسپاسم عضلات، اختلالات قاعدگی، بی‌خوابی، جراحت، و مشکلات گوارش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه دارویی در چای و محصولات زیبایی نیز برای اثرات آرامش‌بخش و تسکین‌دهنده‌اش شناخته شده است.
پرورش بابونه
برای پرورش موفقیت‌آمیز بابونه می‌توانید به نکات زیر توجه کنید:
- زمان کاشت: بابونه را در فصل بهار کاشت کنید و از جوانه‌ها برای پرورش استفاده کنید.
- آبیاری: به‌ویژه در هواهای گرم، مراقبت از آبیاری منظم گیاه بسیار حائز اهمیت است.
- محل قرارگیری: اگر در گلدان کاشته می‌شود، از قرار دادن آن بالاتر از سطح زمین در فصل زمستان برای جلوگیری از تجمع رطوبت زیاد خودداری کنید.
استفاده‌های بابونه
علاوه بر مصرف بابونه به صورت خوراکی، از این گیاه دارویی می‌توان به شکل زیر استفاده کرد:
- تهیه چای بابونه: گل‌های بابونه را خشک کرده و برای تهیه چای آرامبخش از آن استفاده کنید. این چای می‌تواند قبل از خواب مصرف شود.
- استفاده در محیط خانه: گل‌های خشک بابونه را در محیط خانه به عنوان ساشه قرار دهید تا هوای مطبوعی تنفس کنید.
- افزودن به سوپ: گل‌های خشک بابونه را به سوپ خانگی اضافه کنید تا به طعم و خواص آن افزوده شود.
۶. بادرنجبویه
بادرنجبویه از خانواده نعناعیان است و در نظر ظاهری با نعناع شباهت دارد. در گذشته، گیاه دارویی بادرنجبویه برای تقویت روحیه مورد استفاده قرار می‌گرفته است و تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که این گیاه علاوه بر بهبود روحیه، بر روی بهبود عملکرد نیز تأثیر مثبت دارد.
پرورش بادرنجبویه
برای پرورش موفقیت‌آمیز گیاه دارویی بادرنجبویه می‌توانید به نکات زیر توجه کنید:
- نوع خاک: بادرنجبویه در خاک غنی و زهکشی شده بهترین رشد را دارد.
- نور و سایه: این گیاه هم در حالت‌های سایه و هم در حالت نور آفتاب می‌تواند رشد کند.
- کاشت از بذر: می‌توانید بذر بادرنجبویه را در بهار، دو الی سه هفته قبل از آخرین سرما کاشت کنید.
استفاده‌های بادرنجبویه
برخی از استفاده‌های گیاه دارویی بادرنجبویه شامل:
- تقویت روحیه: برگ‌های بادرنجبویه را بچینید، له کنید و سپس به عنوان ادویه در دستانتان بزنید تا روحیه‌تان تقویت شود.
- تهیه چای: برگ‌ها را بجوشانید و آن را از صافی رد کرده چای تقویت‌کننده‌ی روحیه بسازید.
- چای سرد: طعم ملایم بادرنجبویه گزینه‌ی مناسبی برای چای سرد در تابستان است. چای داغ را بریزید، در یخچال خنک کنید و سپس روی آن یخ بریزید.
نتیجه گیری
در نتیجه، می‌توان نتیجه گرفت که گیاهان دارویی آروماتیک مانند رزماری، ریحان، بابونه، بادرنجبویه، و اسطوخودوس، نه تنها به عنوان گل‌ها و گیاهان زینتی مورد استفاده قرار می‌گیرند، بلکه به عنوان منابعی ارزشمند از نظر خواص بهداشتی، آشپزی، و آرایشی نیز معرفی می‌شوند. این گیاهان با ترکیبات مختلف و خواص متنوعی که دارند، در زندگی روزمره ما نقش مهمی ایفا می‌کنند. از مصارف آنها در تهیه چای، عصاره، اسانس، اسپری‌های آرایشی، و حتی در تزیین غذاها به عنوان چیدمان یا تزئینات مطرح است.
همچنین، خواص درمانی بسیاری نیز به این گیاهان دارویی نسبت داده شده و در زمینه سلامت و بهبودی کاربرد دارند. از این رو، پرورش و مصرف این گیاهان می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و ارتقاء سلامتی افراد کمک کند.